سیدحسین قوامی: ماه محرم و مضامینی چون آزادگی، ظلمستیزی، عزت گزینی و … بیش از ۱۴۰۰ سال است که در هم تنیده و به قامت یک تاریخ قد کشیده است. هرساله در سالگرد آن حماسه، بر سر هر کوی و برزن پرچمی برافراشته و مراسمی برپا شده و نذوراتی توزیع میشود. اما محرم امسال و بزرگذاشت حماسه حسینی با اتفاقات متفاوتی چون نذر کتاب، نذر اهدای خون و … همراه بود.
پیش از این، عموم نذریهای ایام محرم به صورت خوراکی بود، اما امسال در خبرها خواندیم که با همت چند ناشر و موسسه فرهنگی در تهران واهواز، هزاران کتاب نذری به عزاداران حسینی اهدا شد تا نذورات عزاداران رنگ و بوی فکری و معرفتی بگیرد. همچنین وزیر بهداشت نیز خبر از اجرای طرح نذر خون داد و مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران از اهدای ۱۶ هزار و ۳۰۰ واحد خون تنها در روز تاسوعای حسینی خبر داد.
اصولا امتیاز مذهب شیعه این است که با پیروی از فرمایش امیرالمومنین علی(ع) که «فرزند زمان خویشتن باش» به اقتضای زمان و مکان و همراه با تغییر شرایط، تغییر کرده و روزآمد شده است، در حالی که اندیشمندان غربی عموما «دین» را مانع توسعه و پیشرفت میدانستند. این جریان شرق ستیز بعد از جنگ جهانی دوم رونق گرفت و افرادی چون «تالکوت پارسونز»، «دانیل لرنر»، «ماکس وبر»، «کارل راجرز» و … با راهاندازی مکتب نوسازی (مدرنیزاسیون) تنها راه توسعه و پیشرفت کشورهای جهان سوم را غربی شدن و گذر از دین و سنت و فرهنگ بومی خود دانستند. در حالی که برداشت آنان از «دین» عموما متاثر از مسیحیت و مکتب کاتولیک بود و این دیدگاه مکتب نوسازی خیلی زود زیر ذرهبین نقد رفت و رد شد.
«جیمز دیویس» و چند تن دیگر از اندیشمندان نظریه نوسازی با نقد مطالعات سنتی این مکتب، رابطه پیچیده میان مذهب و توسعه را به طورعام و نیز نقش مذهب ژاپنی در نوسازی این کشور را به طور خاص مورد بررسی قرار دادند و بر رابطه موثر مذهب بر توسعه و پیشرفت جوامع تاکید کردند، تا جایی که یکی از برجستهترین نمونههای تجدید حیات اسلامی را در قالب انقلاب اسلامی ایران ۱۹۷۷-۱۹۷۹مورد مطالعه قرار داده و نقش مذهب شیعه و علمای شیعی را در توسعه و پیشرفت مورد تاکید قرار دادند.
پس چه بهتر که شیعیان نیز از این ظرفیت عظیم و الهی به طور دقیق و درست آگاه بوده و با بهرهبرداری از موهبتی که برآمده از اعتقادات دینی و فکری است، جهت رشد فردی و توسعه و پیشرفت جوامع خود گام بردارند.
مگر نه اینکه در حدیث نبوی آمده است که حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است، پس چرا این چراغ را در هر کوی و برزن و حوزه و موقعیتی از زندگی فردی و اجتماعیمان نیافروزیم و با چنین کشتی استواری به سوی ساحل سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت حرکت نکنیم؟!
در زیارت اربعین خطاب به پروردگار میگوییم که «[امام حسین (ع)] خون قلب خویش را در راه تو نثار کرد تا بندگانت را از نادانی و حیرت گمراهی نجات بخشد.» بر این اساس تنها و تنها سیاهپوش شدن و گریستن بر مصائب عاشورا و برگزاری مراسم تعزیت، نه تنها هدف غایی اباعبدالله الحسین(ع) نبود، بلکه تقلیل آرمانهای امام و حق ناشناسی و انحراف از اهداف نهضت حسینی است.
امام حسین(ع) به گواه وصیتنامهای که خطاب به برادرش حنفیه نوشت، برای اصلاح امور امت جدّش و امر به معروف و نهی از منکر و پیروی از سیره و روش رسول اکرم(ص) و علی بن ابیطالب قیام کرد و تا آخرین لحظه حیات مادیاش تشنه لبیک بود، پس چه لبیکی بهتر از انتشار افکار و عقایدش با نذر کتاب و نشر آگاهی وجود دارد؟!
فلسفه نذر ریشه در اعتقادات مذهبی ما دارد و پیوند آن با اصول معرفتی، میتواند موجب آگاهی بخشی به مردم شده و آنها را از ضلالت و گمراهی نجات داده و اهداف قیام سیدالشهدا را برآورده سازد.
اطعام عزاداران حسینی، هرچند کاری ارزشمند و سفارش شده است، اما اثری مقطعی و کوتاه مدت دارد، اما نشر آگاهی و تغذیه روحی و ارتقای فکری جامعه میتواند سعادت یک ملت را تضمین نماید و موجب شود تا اهداف واقعی قیام اباعبدالله بیش از پیش درک شود، چرا که حضرتش میفرماید: «بینش و عقل و درک انسان تکمیل نمىگردد مگر آن که از حقایق، تبعیّت و پیروى کند.» پس چه بسا اگر مردم سال ۶۱ هجری قمری امام زمان خود که امام حسین(ع) بود را میشناختند هیچگاه حادثه عاشورا بوجود نمیآمد.
همچنین اجرای طرح نذر خون نیز گامی کوچک در جهت تحقق بخشیدن عملی به فرمایش گهربار آن قهرمان بیبدیل تاریخ است که فرمود: «هرکس گرهاى از مشکلات مؤمنى باز کند و مشکلش را برطرف نماید، خداوند متعال مشکلات دنیا و آخرت او را اصلاح مىنماید.»
امید است و در کنار نذورات سنتی، با گسترش نذورات فکری، فرهنگی و اجتماعی، شاهد معرفت بیشتر به اباعبدالله و یارانش باشیم و به جای توقف در ظواهر آیینهای مذهبی، با نصب العین قرار دادن فرمایشات گهربار بزرگان دینی، به عمق مضامین مذهبی و اعتقادی خود حرکت کرده و مناسک و مراسم دینی را بر اساس اقتضاعات و شرایط فعلی محله و شهر و کشور و جهانمان برگزار کنیم تا علاوه بر تحقق عملی توصیههای آن بزرگوران، گامی کوچک جهت رشد و توسعه و اعتلای فردی و جمعی مسلمانان و به خصوص شیعیان برداریم.