پیکتوگرامی که موجب نقض غرض شد!

سیدحسین قوامی: نماد تصویری یا پیکتوگرام (Pictogram)، نوعی سمبول یا نماد بصری است که اطلاعات را به صورت تصویری و بدون استفاده از کلام و جمله بیان می کند. 
نمادهای تصویری بر اساس عناصر بصری شکل می گیرند، پس سرعت انتقال پیام را افزایش داده و می توانند مفاهیم بسیار پیچیده را با بیانی ساده و روان مجسم کنند. (تجسم کردن مفاهیم پیچیده از مهمترین ویژگی های پیکتوگرام است.) تصویر طراحی شده توسط بانک ملی برای دریافت ارز مربوط به پیاده روی اربعین هم نوعی پیکتوگرام است که بدون استفاده از واژگان و کلمات، با مجموعه‌ای است از نشانه‌های گرافیکی و بصری سعی در بیان مفهومی دارد.

در این طرح با قرار گیری مجموعه ای از نشانه های بصری، در ذهن مخاطب تصویری از گنبد و مناره و همچنین سکه های پول تجسم می شود. بنابراین از آنجا که این طرح گرافیکی برای پیاده روی اربعین مورد استفاده قرار گرفته است، در ذهن مخاطب، گنبد و مناره جایگزین عتبات عالیات (حرم امام حسین (ع) یا حرم حضرت ابوالفضل) شده و سکه های پول هم به عنوان نماد شناخته شده ای از مسکوکات، ریال، ارز و درهم قابل شناسایی است.

اما مشکل از جایی شروع می شود که نوع چیدمان یا قرار گیری نشانه های تصویری در طرح بانک ملی به گونه است که گویا عتبات عالیات و به خصوص پیاده روی اربعین (که طرح مذکور برای آن طراحی شده است)، بر پایه پول و سکه یا منافع مادی و دنیوی بنا شده است! که به صورت روشنی نقض غرض است.

به احتمال قریب به یقین، طراحان پیکتوگرام مذکور نیز چنین منظوری نداشته اند، اما کم توجهی آنان به نمادشناسی و چیدمان نامناسب نشانه ها منجر به چنین سوء برداشتی می شود که جا داشت در این زمینه توجه بیشتری صورت می گرفت.