چند عامل سبب شکل‌گیری تئوری مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها شد. نخست آن‌که بازار آزاد در نظام سرمایه‌داری لیبرال، نتوانسته بود آزادی مطبوعات، امکان دسترسی افراد و گروه‌ها به انتشار مطبوعات را با فوایدی که از آن می‌رفت تامین کند. دوم آن‌که پیشرفت تکنولوژی مطبوعات امکان دسترسی افراد و گروه‌ها به انتشار مطبوعات را کاهش داده و به عبارتی توسعه مطبوعات سبب افزایش قدرت یک طبقه شده نه همه طبقات. از سوی دیگر توسعه رسانه‌های جدید نیاز به نوعی از کنترل اجتماعی بر آن‌ها را به وجود می‌آورد. به این ترتیب تئوری مسئولیت اجتماعی به پیوند میان استقلال و وظایف اجتماعی رسانه‌ها پرداخت. در این نظریه اگر چه مالکیت خصوصی رسانه‌ها کاملا مشروع شمرده شده اما پیام‌آفرینان فقط در قبال خریداران پیام و هم‌چنین سهام‌داران رسانه‌ها مسئول نبوده بلکه رسانه‌ها در سطح کلان در قبال جامعه نیز مسئولیت دارند. ضمن آن‌که باید جایگاهی برای دیدگاه‌های مختلف باشند.
نظریه مسئولیت اجتماعی در تلاش انطباق سه اصل نسبتا واگرا است:
الف. فرد آزاد است و قدرت انتخاب دارد.
ب. رسانه‌ها نیز آزادند.
ج. رسانه‌ها در برابر جامعه مسئولند؛ اگرچه برای حل این تعارضات راه حل مشخصی وجود ندارد.
این تئوری به دو نوع راه حل اساسی توجه کرده است:
الف. توسعه موسسات عمومی اما مستقل برای مدیریت رسانه‌ها، توسعه‌ای که به نوبه خود افق و قدرت سیاسی مفهوم مسئولیت اجتماعی را افزایش دهد.
ب. رویکرد به تخصص‌های حرفه‌ای به منظور دستیابی به استانداردهای بالایی از کارایی و خودگردانی رسانه‌ها، در واقع حرفه‌گرایی آن‌گونه که توسط تئوری مسئولیت اجتماعی تشویق می‌شود علاوه بر آن‌که تاکیدی است بر حفظ استانداردها بالای تولید و عرضه پیام، بر نوعی توازن و بی‌طرفی نیز توجه دارد.
بایدها و نبایدهای نظریه مسئولیت اجتماعی را می‌توان در ۱۰ بند به شرح زیر خلاصه کرد.
بایدها:
۱. پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی از سوی رسانه‌ها
۲. وابستگی به ارزش‌هایی چون صداقت، دقت، عینیت و بی‌طرفی در حد استانداردهای بالای حرفه‌ای
۳. متعهد در برابر وظایف اجتماعی، قبل از تعهد در مقابل مالکان رسانه یا خواست گیرندگان پیام
۴. کثرت‌گرا و منعکس کننده گرایشات مختلف اجتماعی و جایگاهی برای طرح نقطه نظرات گوناگون
۵. مشروع شمردن دخالت دولت برای پاسداری از اهداف عمومی
۶. ایجاد سیستم‌های قانونی برای فعالیت‌های رسانه‌‌ای و تشکیل سندیکاهای حرفه‌ای و جلوگیری از انحصارطلبی رسانه‌‌ای
۷. تشکیل گروه‌های تحقیقاتی برای ارائه گزارش‌های مستمر درباره رسانه‌ها
۸. برقراری سوبسیدهای حمایتی برای رسانه‌ها
نبایدها:
۹. حمله به اقلیت‌ها
۱۰. تشویق جامعه به بی‌نظمی، خشونت و…