شرایط دنیای امروز با دنیای ۴۰ تا ۵۰ سال پیش یا با دوران جنگ سرد متفاوت است. در دنیای امروز بعد از سقوط و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شرایط سیاسی جهان بهبود پیدا کرده است. حتی شاید ظاهراً مسأله آزادی اهمیت بیشتری پیدا کرده و همینطور گردش و آزادی اطلاعات در همه کشورها قوانین آزادی اطلاعات تأثیر گذار بوده است و از این قوانین می‌توان در جهت گسترش روابط عمومی استفاده کرد.
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، تهیه و تنظیم: مهدی باقریان- تردیدی نیست که هر رشته علمی بر پایه شرایط تاریخی و نیازهای خاص محیطی و اجتماعی متولد می‌شود. روابط عمومی نیز که بخشی از دانش اجتماعی به شمار می‌آید، به دنبال دوران روشنگری، انقلاب صنعتی و توسعه ارتباطات و رسانه‌ها به وجود آمده است.
پیدایش رشته‌های درسی دانشگاهی در ایران با نوگرایی دوران پهلوی اول و تأسیس اولین دانشگاه آغاز می‌شود. همچنین اولین تک درس علوم اجتماعی زیر عنوان «جامعه‌شناسی آموزش و پرورش» در سال ۱۳۲۵ در دانشسرای عالی ارائه می‌شود. پس از آن دانشگاه تهران اولین دوره کارشناسی علوم اجتماعی را در سال ۱۳۳۷ تأسیس می‌کند. اوج توسعه رشته‌های علوم اجتماعی در دهه ۱۳۴۰ صورت می‌گیرد. به طوری که طی سال‌های ۵۰-۱۳۴۰ در چندین دانشگاه کشور از جمله شیراز، اصفهان، مشهد، تبریز، ملی، دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی و چند مرکز آموزشی دیگر، دوره‌های کارشناسی جامعه‌شناسی، جمعیت‌شناسی، مردم‌شناسی، رفاه اجتماعی، روابط عمومی، روزنامه‌نگاری، تعاون، بازاریابی، مدیریت، جهانگردی، خدمات اجتماعی، توسعه ملی و برنامه‌ریزی اجتماعی راه‌اندازی می‌شوند. بنابراین تأسیس اولین دوره کارشناسی روابط عمومی در سال ۱۳۴۶ را می‌توان در چارچوب توسعه رشته‌های علوم اجتماعی در کشور و همسو با برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی آن دهه مورد بررسی قرار داد.
اما انقلاب بهمن ۱۳۵۷ نظریه توسعه بخشی ارتباطات و به پیروی از آن روزنامه‌نگاری توسعه‌گرا و روابط عمومی توسعه محور را آن گونه که در دهه‌های ۱۹۷۰-۱۹۶۰ میلادی (چهل و پنجاه) در ایران و فیلیپین مرسوم شده بود، مورد سؤال قرار داد. در مقابل، توجه به ارتباطات سنتی در کشورهای آسیایی و همچنین ایران، که از اواخر سال‌های ۱۹۷۰ توجه برخی از صاحب‌نظران ارتباطی را به خود جلب کرده بود، از سال‌های پس از سقوط شاه در ایران شدت گرفت. (فتحی: ۱۳۵۸، مولانا: ۱۹۷۸، سربرنی محمدی و محمدی: ۱۹۹۴)
دکتر کاظم معتمدنژاد پدر ارتباطات نوین ایران در مراسم اختتامیه اولین کنفرانس بین المللی روابط عمومی ایران که در سال ۱۳۸۳ در مرکز همایش های بین المللی صداوسیما برگزار شد می گوید: زمانی که ما به فکر تأسیس دانشگاه در ایران بودیم، آزادی مطبوعات وجود نداشت و به همین جهت تصور بر این بود که از طریق روابط عمومی می‌توان تا حدودی خلاء‌های آن دوره را جبران کرد. تصور می‌کردیم که چون خبرنگاران و روزنامه‌ها نمی‌توانستند وظایف خود را انجام دهند کارشناسان روابط عمومی بخشی از وظایف را به عهده بگیرند و با وجود فضای ایران، بتوانیم به اطلاعات بیشتری دست پیدا کنیم. در عمل یک فایده مهم داشت و آن این بود که عده‌ای متخصص روابط عمومی تربیت شدند و تا حدود زیادی در اوضاع و احوال آن دوره تأثیر گذاشتند. همه شوق و ذوقی که برای روابط عمومی به وجود آمد، در دوران قبل و بعد از انقلاب نشانگر آن بود که این کار، کاری به جا بود.
زمانی که ما دانشگاه را حدود ۴۰ سال پیش تأسیس کردیم در واقع متخصص روابط عمومی نداشتیم و با مطالعه برنامه دانشگاه‌های غربی از جمله روابط عمومی انستیتو فرانسه و انگلستان و دولت‌های دیگر غربی، برنامه مدونی برای روابط عمومی تهیه کردیم و در پاییز ۱۳۴۶ دانشکده روابط عمومی بنیانگذاری شد. این مقوله قبلاً در روزنامه کیهان شروع شده بود، تا این که در سال ۱۳۴۳ رسما اجازه تأسیس دانشکده از شورای دانشگاه‌ها اخذ شد. در آن سال از ۳۰۰ دانشجوی روابط عمومی، ثبت نام شد و حتی یک نفر متخصص در این زمینه نداشتیم تا بتواند ما را در این امر یاری کند. اما با توجه به این که می‌دانستیم هدف صحیحی را دنبال می‌کنیم و باید راه را ادامه دهیم، به همین دلیل می‌توان گفت به نوعی با شهامت این کار را انجام دادیم. ابتدا رشته‌های روابط عمومی و روزنامه‌نگاری را مشترک برگزار کردیم تا این که، در سال ۱۳۴۷ موفق به جداسازی این رشته‌ها از یکدیگر و تشکیل دانشکده روابط عمومی شده و خوشبختانه با توجه به مساعدت دکتر حمید نطقی در این سال‌ها جایگاه مناسبی پیدا کردیم. این روند تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت که طی این یازده سال صدها تن فارغ‌التحصیل شدند که بعدها به سمت استادی دانشگاه نیز رسیدند.
این رشته متأسفانه با تمامی موفقیت‌ها، در دوران انقلاب فرهنگی، تعطیل شد. با دریافت نامه‌ای در سال ۱۳۵۹ در رابطه با این که رشته علوم ارتباطات اجتماعی رشته‌ای آمریکایی است و تدریس آن لزومی ندارد در حقیقت دانشکده تعطیل شد و این ضربه بسیار بزرگی برای تمامی همکاران بود اما ما فعالیت‌های‌مان را ادامه دادیم تا سال ۱۳۶۲ که توانستیم یک گرایش ارتباطات اجتماعی از ستاد انقلاب فرهنگی مجوز بگیریم با ۳۷ واحد درسی و تا سال ۱۳۶۸ در همان مکان قبل ادامه داده‌اند. با توجه به آنچه ذکر شد می‌توان دوران تأسیس روابط عمومی را به چند بخش از سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۹، دوران تعطیلی دانشگاه‌ها و از سال ۱۳۶۸ به بعد تفکیک کرد.
البته لازم می‌دانم توضیح دهم از سال ۱۳۵۹ تا بازگشایی دانشگاه‌ها، توسط همکاران، کلاس‌های روابط عمومی در وزارت ارشاد و خبرگزاری جمهوری اسلامی و سایر دستگاه‌ها ادامه پیدا کرد تا سال ۱۳۶۸ که در دانشکده علوم ارتباطات مجدداً گرایش روزنامه‌نگاری و روابط عمومی احیا شد. در این زمان‌ها نیز توانستیم، دوره‌های فوق لیسانس و دکترا را دایر کنیم و متاسفانه به دلیل بیماری دکتر نطقی، نتوانستیم در تمامی سال‌ها از وجود ایشان استفاده کنیم.
نکته قابل توجهی که باید به آن اشاره کنیم، این است که با آن که ستاد انقلاب فرهنگی این رشته را یک رشته آمریکایی اعلام کرده بود، اما به لطف دولت در بخشنامه‌ای به تمامی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی اعلام شد که در تمامی دستگاه‌ها وجود دایره روابط عمومی، الزامی است و با وجود وضع جنگی در کشور، دفاتر روابط عمومی گسترش پیدا کرد و بدین لحاظ بود که اثرات منفی تصمیمات ستاد انقلاب فرهنگی با تصمیم دولت تا حدی جبران شد.
در سال ۱۳۶۸ با احیای مجدد دانشگاه، بعضی از دوستانی که به خارج از ایران رفته بودند به ایران بازگشتند و مقدمات تأسیس مجدد دانشکده علوم ارتباطات فراهم شد.
در سال ۱۳۸۱ در دانشگاه علامه طباطبایی با اخذ موافقت هیأت امنای دانشگاه، توانستیم سه رشته مستقل ایجاد کنیم: رشته‌های روابط عمومی، روزنامه‌نگاری و مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات.
بدین ترتیب وارد مرحله سوم روابط عمومی در ایران شدیم که این مرحله؛ هم به لحاظ شرایط داخلی و هم به لحاظ شرایط کلی در دنیا، بسیار مهم است. برای ایجاد چنین بستر مناسبی شرایطی لازم است، از جمله شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی معینی را طلب می‌کند و تا آن به وجود نیاید به اهداف‌مان نرسیده‌ایم؛ یا بازار بی‌رونقی خواهد بود.
شرایط دنیای امروز با دنیای ۴۰ تا ۵۰ سال پیش یا با دوران جنگ سرد متفاوت است. در دنیای امروز بعد از سقوط و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شرایط سیاسی جهان بهبود پیدا کرده است. حتی شاید ظاهراً مسأله آزادی اهمیت بیشتری پیدا کرده و همینطور گردش و آزادی اطلاعات. در همه کشورها قوانین آزادی اطلاعات تأثیر گذار بوده است و از این قوانین می‌توان در جهت گسترش روابط عمومی استفاده کرد. مسئولیت روابط عمومی‌ها سنگین‌تر می‌شود، چرا که وظیفه پیدا کرده‌ایم تا روابط عمومی را در اختیار مردم قرار دهیم.
منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)