در این نظریه، اصل بر ایجاد پیوند میان «استقلال و آزادی رسانه ها» و «وظایف و مسئولیت های اجتماعی» آن هاست که تأکید می کند رسانه ها باید در عین پاسخگویی به نیازهای مخاطبان، در برابر فعالیت های خود مسئولیت نیز داشته باشند و وظایف اجتماعی خود را محدود به گیرندگان پیام یا مالکان رسانه ها ندانند. مضمون اصلی این نظریه این است که آزادی و مسئولیت، دو روی یک سکه هستند و همان گونه که رسانه ها حق دارند از دولت و سایر نهادها انتقاد کنند، مسئولیتی نیز در قِبال مصالح و منافع ملی و پاسخ به نیازهای جامعه دارند.
«مدافعان نظریه مسئولیت اجتماعی معتقدند که تحقق این نظریه باعث می شود که بین سه اصلِ به ظاهر ناسازگارِ آزادی فردی و آزادیِ رسانه ها از یک سو و تعهد رسانه ها در برابر جامعه از سوی دیگر، سازگاری ایجاد گردد و برای مقابله با تعارض های نظریه ی مطبوعات آزاد در عرصه تجربی، راه حل مناسب پیدا شود» (معتمدنژاد، ۲۸۱:۱۳۸۶).
از دیدگاه مدافعانِ نظریه ی مسئولیت اجتماعی، برای رویارویی با تعارض های نظریه ی مطبوعات آزاد، دو راه حل زیر از اهمیت خاصی برخوردارند:
۱٫ توجه به توسعه ی نهادهای عمومی و مستقل برای اداره ی مؤسسات رادیویی و تلویزیونی، به تأمین عینی گرایی و حفظ استقلال آن ها در برابر دولت و مؤسسات تجاری و ایفای وظایف خاص این رسانه ها در برابر جامعه کمک می کند و زمینه های توسعه ی بیشتر نظریه ی مسئولیت اجتماعی را فراهم می سازد.
۲٫ حمایت از توسعه ی حرفه ای گرایی مطبوعات و رسانه های دیگر، از طریق ارتقای کیفی استانداردهای عملی روزنامه نگاری و پیشبرد «خودساماندهی» فعالیت های حرفه ای روزنامه نگاران، مسئولیت اجتماعی مورد نظر را تقویت می کند(همان: ۲-۲۸۱).
مک کوایل اصول اساسی نظریه ی مسئولیت اجتماعی را به شرح زیر خلاصه کرده است:
- رسانه ها باید برخی تعهدات و وظایف را در برابر جامعه بپذیرند و آن ها را انجام دهند.
- برای تحقق این تعهدات، باید به استانداردهای حرفه ای خبری مانند حقیقت، صحت، عینیت و توازن توجه فراوانی معطوف شود.
- رسانه ها با پذیرش و ایفای تعهدات موردنظر، باید به خودانضباطی حرفه ای خویش در چارچوب قوانین و نهادهای موجود بپردازند.
- رسانه ها باید از آن چه ممکن است به جنایت، خشونت یا بی نظمی در کشور یا هتک حرمت گروه های اقلیت منجر شود، پرهیز کنند.
- رسانه ها به عنوان یک مجموعه ی کلی، باید کثرت گرا باشند و با ایجاد امکان دسترسی به دیدگاه های مختلف و تأمین حق جواب، انعکاس دهنده ی تعدد و تنوع اندیشه ها در جامعه ی خویش باشند.
- جامعه و مخاطبان رسانه ها، با توجه به تعهدات و وظایف اجتماعی موردنظر، حق دارند خواستار رعایت استانداردهای عالیِ حرفه ای در فعالیت های روزنامه نگاری باشند و در صورت لزوم، برای تأمین و تضمین منافع و مصالح عمومی در این زمینه، مداخله کنند.
- روزنامه نگاران و همکاران حرفه ای رسانه ها، باید در برابر جامعه و همچنین کارفرمایان خود و بازار، پاسخگو باشند(مک کوایل، ۱۷۱:۱۳۸۲).
منبع : مهدی زاده، سید محمد، (۱۳۸۹)؛ نظریه های رسانه: اندیشه های رایج و دیدگاه های انتقادی، تهران: نشر همشهری، چاپ اول ۱۳۸۹٫